Part I: Esperanto Grammar

Chapter 11: Forms in T-K & Ĉ-K: Overview

The correlatives beginning with T- (or Ĉ-) can be paired with ke, with ĉu, or with correlatives beginning with K- to link clauses together.

Mi amas tion, ke ŝi estas bestodresisto.
= I love it that she is an animal trainer.

Mi manĝos tiom kiom mi disponos.
= I’ll eat as much as I’ve got around.

Li agas ĉiel kiel agas ŝi.
= He acts however she does.

Ni diskutis pri tio, ĉu ŝi venos.
= We discussed whether she would come.

Ni diskutis ĉu ŝi venos.
= We discussed whether she would come.

In the most common case, tio works as the dummy-noun. It may serve, for example, as a dummy direct object, complete with -n ending, after which a longer phrase is linked in:

Li parolis pri gramatiko.
= He spoke about grammar.

Li priparolis tion, kio interesis ŝin.
= He spoke about what interested her.

Li priparolis nur tion, kion ŝi jam sciis.
= He discussed only what she already knew.

Li parolis pri tio, kiel oni studu korelativojn.
= He spoke about how one ought to study correlatives.

Ni bezonas klargon pri tio, kiam finiĝos la bankedo.
= We need a clarification about when the banquet will end.

Ni amas tion, kiam Daĉjeto endormiĝas.
= I love it when Little Davey goes to sleep.

Note that word order is not the critical signal of the meaning of the K- expression.

When the sense remains clear, the T/Ĉ part can be omitted. In some pairs such an omission is the normal thing, just as in English.

Li agas (tiel) kiel agas ŝi.
= He acts the way she does.

Mi ne komprenas (tion) kial ŝi lin sed ne min amas.
= I don’t understand why she loves him but not me.

Mi scias (tion,) kie li loĝas.
= I know where he lives.

Mi ne komprenas (tion,) kio estas interesa pri muziko.
= I don’t understand what is interesting about music.

Without the T- element, of course, the phrase can look just like a question. Kie loĝas vi (or kie vi loĝas) by itself is nearly always heard as a question in Esperanto, although in some contexts it is easily interpreted otherwise.

If we want to stress the relative rather than interrogative use, we must retain the T- correlative.

kie vi loĝas
= where you live, where do you live?

tie, kie vi loĝas
= (there) where you live, the place where you live

kiam vi venos
= when you come, when will you come?

tiam, kiam vi venos
= (then) when you come

kiel vi fartas
= how you are, how are you?

tiel, kiel vi fartas
= how you are

kiu venis hieraŭ
= who came yesterday?, (the one) who came yesterday

tiu, kiu venis hieraŭ
= (the one) who came yesterday

pri kio vi enketas
= what are you asking about?, (the one) that you are asking about

tio, pri kiu vi enketas
= what (the subject which) you are asking about

Kiu parolas tro laŭte?
= Who is speaking too loud?, (the one) who is speaking too loud

(Tiu,) kiu parolas tro laŭte silentu!
= Whoever is talking too loud should shut up!

The T- element is a matter of choice so long as the sentence remains clear. Indeed, the first T- element is rare even in some T-K structures.

To stress the “-ever” part of “whatever,” stronger expressions are available, either with a Ĉ-K structure or with ajn.

Kiam Dio vokis al ŝi?
= When did God call her?

(Tiam,) kiam Dio vokis al ŝi, ŝi mortis.
= When God called her, she died.

(Tiam,) kiam Dio vokos al ŝi, ŝi mortos.
= When(ever) God calls her, she will die.

(Tiam,) kiam ajn Dio vokos al ŝi, ŝi mortos.
= Whenever God calls her, she will die.

The rest of this section provides some details and more examples for the individual combinations.

Return to top.

11.1. Tio kio= what, whatever, that which

This structure, using tio(n), is the most important mechanism for creating subordinate clauses.

(Tio,) kion mi deziras diri estas (tio), ke mi jam aĉetis ĝin.
= What I wanted to say was that I have already bought it.

Ni ne parolu pri tio, kion vi jam faris.
= Let’s not talk about what you’ve already done.

(Tio,) kion mi jam faris ne plu defias min.
= That which I have already done no longer challenges me.
= What I have already done no longer challenges me.

Mi promesas fari (tion,) kion vi deziras.
= I promise to do what(ever) you want.

11.2. Tiu kiu = (the) one who

Tiu kiu ŝtelas blekantan bebon sendube estas freneza.
= One who steals a squalling baby is surely mad.

Mi ĵus vidis tiun kiu parolis al vi hieraŭ.
= I just saw the one who spoke to you yesterday.

Ĉu ŝi estas tiu pri kiu li parolis?
= Is she the one he was talking about?

Kiu tro alten rigardon direktas, tiu tre baldaŭ okulojn difektas.^z
= One will damage his eyes who casts them upon things too high.

Eternas juneco por tiu kiu june pensas.
= Youth is eternal for one who thinks youthfully.

Kiun favoras la sorto, por tiu eĉ koko estas ovoporta.^z
= For one whom fortune favors even a cock lays eggs.

The T- element is often omitted in proverbs, when the meaning is often closer to “whoever”:

Eĉ monstron admiras kiu ame deliras.^z (Tiu omitted.)
= One who is mad with love admires even a monster.

11.3. Tia kia the kind (of …) that/who

Li estas tia knabo kia pli ŝatas legi ol manĝi.
= He’s the kind of boy who would rather read than eat.

Li estis tia kia unu tagon eble fariĝus imperiestro.
= He was the kind who might become emperor some day.

Ŝi estas tia kia prenos ĉiom de via mono.
= She’s the kind who’ll take all your money.

Jen (tia) tago kia plej plaĉas al mi!
= Here’s the sort of day that I like best!

Return to top.

11.4. Tiel kiel = in whatever way, as … as

Faru ĝin tiel kiel vi povas.
= Do it in whatever way you can.

Kantu tiel laŭte kiel vi kapablas.
= Sing as loud as you can.

Ŝi neniam estis tiel honesta kiel ŝia frato.
= She was never as honest as her brother.

11.5. Tiom kiom = as much as

Prenu (tiom) kiom vi deziras.
= Take as much as you want.

Li prenis duoble (tiom) kiom li bezonis
= He took twice as much as he needed.

La pano kostas duoble (tiom) kiom (ĝi kostis) pasintjare.
= Bread costs twice as much as it cost last year.

11.6. Tiam kiam = when(ever)

The T- element is usually optional here.

Venu (tiam) kiam vi estos libera.
= Come when(ever) you’re free.

Venu ĉiam kiam vi estos libera.
= Venu kiam ajn vi estos libera.
= Come whenever you’re free.

(Tiam) kiam venos la pluvego ni jam havos ŝipon!
=When the deluge comes, we will already have a ship!

Kiam ajn venos la pluvego, ni jam havos ŝipon!
=Whenever the deluge comes we will already have a ship!

La pekemulo estis tre milda krom tiam kiam li estis murdanta.
= The sinner was very gentle except when he was murdering.

11.7. Forms in Ĉ-K.

Forms with a Ĉ- correlative plus a K- correlative or ke are also common. As noted, this is parallel in form to the much commoner T-K constructions. There is a difference in meaning, however:

tie, kie vi loĝas
= where you live

ĉie, kie vi loĝas
= any place you live, every place you live, wherever you live

tiu, kiu amas min
= he who likes me

ĉiu kiu amas min
= everyone who likes me, whoever likes me

iu kiu amas min
= anyone who likes me

Iru (tien,) kien vi deziras.
= Go where you like.

Iru ĉien kien vi deziras.
= Go everywhere you like, wherever you like.

ĉiel, kiel necesas
= in whatever way it has to be done, however it must be done

Mi promesas fari ĉion ajn vi deziras.
OR Mi promesas fari kion ajn vi deziras.
OR Mi promesas fari ĉion kion vi deziras.
=I promise to do whatever you want.

Return to top.

11.8. Forms in T- + Ke/Ĉu

*-Except in the phrase por ke = “in order that,” it is conventional to put a comma before ke or ĉu. I know of no reason for this, although it is done in some European languages. The comma contributes nothing to the sentence, and its use seems to be decreasing, but many editors still regard it as an error or an Anglicism if you leave it out.

The series of correlatives beginning with T- also combines with ke to link subordinate clauses to main clauses.* This apparatus is much more visible in Esperanto than in English, and English speakers tend to underutilize it, trying instead to build (unworkable) sentences based on English originals.

11.8.1. Tio, ke/ĉu

Tio, ke often roughly corresponds to English “the fact that.” Many of the uses of tio, ke in Esperanto also correspond to English forms that involve the ending “-ing.” This is especially true when tio, ke is used after a preposition:

La diferenco konsistas en tio, ke li estas pli alta.
= The difference lies in the fact that he is taller.OR The difference lies in his being taller.

Lia pigreco konsistas en tio, ke li ĉiam dormas.
= His laziness consists of his sleeping all the time..OR His laziness consists of the fact that he sleeps all the time.

Li edzinigis ŝin malgraŭ tio, ke ŝi ne estis tiel riĉa kiel li estis.
= He married her despite the fact that she was not as rich as he was. .OR He married her in spite of her not being as rich as he was.

Li iris malgraŭ tio, ke ŝi ne deziris iri.
= He went in spite of her not wanting to go.

Li iris malgraŭ tio, ke ŝi ne deziris, ke li iru.
= He went in spite of her not wanting him to go.

Ŝi foriris sen tio, ke oni petis ŝin.
= She left without being asked to.

Mi nenion scias pri tio, ĉu ŝi plej bone iru aŭ ne.
= I know nothing about whether she ought to go or not.

Li demandis pri tio, ĉu ŝi studas entomologion.
= He asked about whether she was studying entomology.

The tio part is sometimes omitted when the sense is clear enough without it:

(Tio,) ke ŝi studas entomologion forte logis lin.
= Her studying entomology strongly attracted him.

(Tio) kio forte logis lin estis (tio,) ke ŝi studis entomologion.
= What strongly attracted him about her was her studying entomology.
= What strongly attracted him about her was (the fact) that she studied entomology.

Por li la plej grava demando estas (tio), ĉu ŝi studas entomologion.
= For him the most important question is whether she studies entomology.

11.8.2. Other Correlatives + Ke to Show Result

Several other T- correlatives can be used with ke to show the result of a quantity or quality.

Tiom, ke = to such an extent that, so much that

Ŝi manĝis tiom, ke ŝi krevigis la korseton.
= She ate so much that she burst her girdle.

Li perdis tiom da mono, ke li bankrotis.
= He lost so much money that he went bankrupt.

Tia, ke = such a … that

Ŝi estis tia demono, ke ĉiu ŝin timis.
= She was such a demon that everybody was afraid of her.

Notice the contrast between tia…ke and tia…kia:

Li estis tia pajaco, ke ĉiu priridis lin.
= He was such a clown that everybody laughed at him.

Li estis tia pajaco, kian ĉiu pli kompatis ol priridis .
= He was the kind of clown that everybody pitied more than laughed at.

Tiel, ke = such that, so … that

Li aranĝis la aferon tiel, ke ŝi heredis nenion.
= He arranged the matter such that she inherited nothing.

Ŝi kantis la kanton tiel malbone, ke ni ĝin ne rekonis.
= She sang the song so badly that we didn’t recognize it.

Sendu ĝin tiel, ke ĝi alvenu plej laste la 15an de decembro.
= Send it so that it arrives by the 15th of December.

Tial, ke = because (= ĉar)

Li venis tial, ke li deziris danci.
= He came for the reason that he wanted to dance.

Li venis ĉar li deziris danci.
= He came because he wanted to dance.

Return to top.